Vlaams Geestelijke Gezondheidscongres

Het diagnose-evidence-based-practice-symptoomreductie-routine outcome model-monitoring model (diagnose-EBP-symptoomreductie-ROM model) van ggz is een baanbrekend product van de academische psychologie en psychiatrie dat zwaar zijn stempel heeft gedrukt op de praktijk van de ggz: het vormt het normatieve kader waarrond de zorg is georganiseerd. In de ggz wordt ziekte symptoom-reductionistisch behandeld, mede omdat scheiding van het sociaal domein, waar de uitkomst van participatie juist centraal staat, wettelijk is vastgelegd. Maar de status van psychologie en psychiatrie als toegepaste wetenschap staat onder druk. Psychische klachten blijken transdiagnostisch, en zijn in hoge mate afhankelijk van de unieke context van de persoon. In het tijdperk van Open Science, Meta-Research en Science in Transition blijkt dat de effecten van antidepressiva en cognitieve gedragstherapie in belangrijke mate worden gemedieerd door de combinatie van een medisch ritueel en relationeel-motiverende professionele vaardigheden die mensen helpen te veranderen.

In deze nieuwe interpretatie van professionele kennis kan makkelijk verbinding ontstaan met de ervaringskennis, die beschrijft dat herstel van psychisch lijden gaat over een proces van weerbaarheidsbevordering in vooral de existentiële en sociale dimensies.

De toekomstige ggz heeft als primaat niet het oude diagnose-EBP-symptoomreductie-model, maar wil een community zijn waar verbondenheid, narratieve ontwikkeling en weerbaarheidsontwikkeling in de richting van herstel van perspectief en participatie de basis vormen, bemenst door ervaringswerkers en andere ggz-professionals. De community wordt gevormd rond plekken en technieken als recovery college, peer-supported open dialogue, housing first en stemmenhoorders-groepen. Voor professionele behandeling is zeker plek, mits het de hoofddoelen van existentieel herstel en sociale participatie kan dienen. Klinisch redeneren op het snijvlak van professionele en ervaringskennis, alsmede vaardigheden in het existentiële domein zijn hiervoor onontbeerlijk.

In de Gentse Rabotwijk moeten drie sociale woontorens tegen de grond. Tijdens de jaren voorafgaand aan de sloop werden de torens zowel een plek om te mijden als een tijdelijke uitwijkplaats voor anderen. De documentaire van filmmaker Christina Vandekerckhove volgde een aantal bewoners tijdens de laatste maanden voor de afbraak. In hun microkosmos schuilt zowel klein als groot verdriet; en soms enig plezier.

Een gezamenlijk tot stand gekomen zorgovereenkomst, door de patiënt en de behandelende psychiater is een uitzonderlijk instrument tot gedeelde zorg en regie. Ingrid Lammerant en dr. Celine Matton blikken terug op de implicaties hiervan in de praktijk, gedurende een periode van twee jaar.

Op het ggz-congres van 2008 maakte politiek journalist Guy Tegenbos een analyse van de machteloosheid van de ggz en deed hij suggesties om aan daaraan te verhelpen. Waar staan we tien jaar later?
Er is wel wat veranderd. De ggz staat nog lang niet waar hij zou moeten staan, maar er is al beterschap. De foute gedachtenframes zijn nog niet weg maar al wel verzwakt. De betere berichtgeving, een aantal campagnes en de outing van een aantal BV’s hebben geholpen. Enkele cases hebben veel aandacht gekregen en hebben tot heuse debatten over de ggz geleid. In de politiek, in het beleid en in de machtsgremia heeft de ggz medestanders gevonden. Positief spreken over de ggz is ‘politiek correct’ geworden.
Positief handelen, is nog moeilijker. Het gebeurt, maar in geringe mate en traag. Er zijn nieuwe sporen gelegd: de inzet van psychologen in de eerste lijn bijvoorbeeld. Maar de meeste geldstromen lopen nog verkeerd. Oude regelingen en structuren zijn taai.
De ggz mag niet verwachten dat de machtigen wel vanzelf zullen inzien hoe het anders moet. De ggz moet zelf definiëren wat er moet veranderen en moet zich een efficiënte lobbymachine opbouwen die dat kan doordrukken.
De ggz moet daarom goed weten wat hij wil.